Nu was Bella Baxter al bekend met de ‘furious jumping’ (haar terminologie) van man en vrouw in bed, en ze vermaakt zich best als een man zijn lusten op haar botviert. Maar op een dansvloer in Lissabon ontdekt ze dat erotiek meer is. Dat een org*sme niet mannelijk is maar menselijk, en dat je dat kunt halen waar je maar wilt.
Bella staat open voor elk idee. Ze is een enfant sauvage in een volwassen lichaam, een mensendier in uitzinnige fin-de-siecle-japonnen met schubben en vinnen en vaak een staart in de vorm van een sleepje (geef kostuumontwerpster Holly Waddington een Oscar!).
Oftewel: welkom bij Poor Things, de nieuwe film van de Griekse filmtovenaar Yorgos Lanthimos. Na successen als The Lobster en The Favourite laat hij het filmpubliek opnieuw naar adem happen bij zijn uitzinnige fantasie. Ditmaal ontrolt zijn film zich in een parallelle wereld, met een Europa in Jugendstil en sensuele versies van Londen, Lissabon, Parijs. De steden zijn herkenbaar, alles rijmt op ons Europa, maar de suggestie is dat van alles best een fractie anders uit had kunnen pakken. Een stoomtram had een stoomkoets kunnen zijn en het straatbeeld vergeven van aanbiddellijke zeppelintjes en ballonnen.
In deze wereld leeft Bella, de hoofdpersoon van Poor Things, en ook zij is net even anders uitgepakt. Ze is een experiment, een creatie van professor Godwin, een Londense wetenschapper. We leren hem kennen in een zwart-witte wereld met hemzelf als middelpunt van alles, dankzij zogeheten fisheye-lenzen (ze vervormen de blik alsof je in een bolle spiegel kijkt).
In Godwins enorme villa in het Victoriaanse Londen scharrelen een blaffende haan, een buldogje met de kont van een witte kip en nog zo wat hybrides die hij in elkaar opereerde. God dobbelt niet, Godwin wel. Hij dobbelt met de schepping en de kroon op zijn werk is Bella, die hij creëerde uit een dode vrouw en een babybrein.
Destructrieve kleuter
Bella begint dus bij nul. Emma Stone (geef haar een Oscar!) speelt haar achtereenvolgens als onbeheerste peuter, destructieve kleuter en rebelse puber, met bijbehorende tongval, motoriek en gedrag. De professor leert haar manieren, maar schermt haar af voor schaamte en hypocrisie. Onbekend met de codes van het patriarchaat laat ze zich leiden door haar verstand, haar impulsen en haar gevoelens.
En dan is ze rijp en laat Godwin een man op haar los. Het bevalt haar, ze zoekt er meer. Gaat goed, maar ze begrijpt niets van hun neiging tot dominantie die wordt gepresenteerd als een natuurwet. De spreekwoordelijke strijd tussen de seksen ontbrandt. Die wint Bella op haar sokken, want terwijl zij zich niet anders gedraagt dan deze mannen zelf, onderschatten de mannen haar systematisch. Het levert onvergetelijke scènes op die Bella meevoeren, steeds dieper, alsof ze afdaalt langs de kringen van de hel. De diepste kring bereikt ze in het huwelijk, zet je maar schrap. Lanthimos is, behalve een meeslepend stilist en een sprankelende surrealist, een gewiekste verteller en dit zie je echt niet aankomen.
Maar wacht even, professor Godwin… O ja! Zijn naam is geleend van William Godwin. Hij was een 18de-eeuwse journalist en anarchist, maar vooral de vader van Mary Shelley (1797-1851), auteur van de eerste gothic roman ooit: Frankenstein (1801). Lanthimos baseert Poor Things op de legendarische verfilming uit 1931 met Boris Karloff als levende dode.
Frankensteins monster was een afzichtelijke reus zonder naam. Godwins monster is een onweerstaanbare vrouw met een naam, Bella. Wat in de filmgeschiedenis dankzij La Belle et la Bête automatisch een Beest veronderstelt. Belle leert dat angstaanjagende Beest enige zelfbeheersing, hij temt de onafhankelijke jonge vrouw tot gehoorzaam echtgenote. Het is duidelijk: Bella Baxters beest is haar schepper Godwin met zijn misvormde kop.
Naast Frankenstein kan Lanthimos Metropolis(1927, robot wordt vrouw) niet weerstaan. Uit die film echoot Bella’s herrijzenis in elektrische kringen en ook haar orgastische optreden op de dansvloer.
Hè hè, even rust. Oh nee, Lanthimos schakelt alweer door naar een volgende filmklassieker: My Fair Lady (1964). Deze aanbeden musical over de armoedige bloemenventster Eliza Doolittle (Audrey Hepburn op haar best) die op spraakles gaat bij een deftige professor, heeft een happy end: ze krijgen elkaar. Maar wacht even. Happy? Vroeg Eliza de professor niet om haar salonfähig te maken zodat ze een eigen bloemenzaak kon beginnen? Doet hij niet, hij leidde haar op tot echtgenote. Laat de slotzin van de film tot je doordringen: „Eliza, wáár zijn mijn pantoffels!”
Metropolis, La Belle et la Bête, My Fair Lady – drie filmklassiekers waarin een man het raadsel vrouw attaqueert door er zelf eentje om te bouwen. Daar voegt Yorgos Lanthimos een meesterwerk aan toe met een radicaal andere uitkomst. Met Poor Things herformuleert hij de bekende freudiaanse vraag ‘Wat wil de vrouw’ als ‘Wat wil de man?’ Antwoord 1: een vrouw voor al zijn herenwensen. Antwoord 2: hij heeft niets te willen, en dat verdraagt hij slecht. De ‘poor things’ uit de titel zijn de mannen die ernaar snakken Bella te kneden tot hun ideaal. Ze daagt ze uit op het slagveld waar zij zich heer en meester wanen: in bed. En ze zijn gedoemd daar het onderspit te delven.
Deze film zit vol gedachten, details en visuele verrassingen. Aan alles is gedacht. Des te meer betreur ik het dat Lanthimos Bella’s menstruatie negeert. De eisprong is duister, een bloedende vulva onbespreekbaar – voor mannen. Maar toch niet voor haar? Zoiets wezenlijks hoort erbij in een film met een filosofisch betoog over de vrijheid van de vrouw om vrouw te zijn.
Corpsballen
Kijk om je heen en huiver, het lijkt of voor vrouwenrechten de klok wordt teruggedraaid. In Rusland worden de vrouwen gemaand om kanonnenvlees te baren. In de VS put ex-president Trump zich uit in slu*t shaming. En overal staat het recht op abortus weer ter discussie. Ondanks ruim een eeuw feminisme is de gedachte aan gelijke kansen en keuzevrijheid voor vrouwen, bedreigend. Overzichtelijker is het om vrouwen af te doen als ‘sperma-emmers’, om te citeren uit een toespraak tijdens een ‘herendiner’ van het Amsterdamsch Studenten Corps in 2022.
Wat bedoelen ze toch met die sperma-emmer? Ook dat illustreert Poor Things. Bella loopt in de val. Bijna is ze een sperma-emmer, net op tijd bijt ze van zich af. Hoe? Fulminant. Ga maar kijken. Ja, vooral jullie, corpsballen. Kijk en vrees.
Een versie vandit artikelverscheen ook inde krantvan 7 februari 2024.
